پیشینه ایلا (قرآن)در دوران جاهلیت زن هیچ گونه ارزشی در جامعه عرب نداشت و برای جدایی از او یا تحت فشار قرار دادن زن، راه‌هایی وجود داشت که یکی از آنها" ایلاء" - به معنی سوگند خوردن بر ترک عمل زناشویی- بود. ۱ - پیشینه ایلاایلا و تصمیم مرد بر ترک آمیزش با همسر خود، دارای پیشینه‌ای تا صدر اسلام : «للذین یؤلون من نسائهم تربص اربعة اشهر فان فاءو فان الله غفور رحیم.» «برای کسانی که به ترک همخوابگی با زنان خود سوگند می‌خورند (ایلاء) چهار ماه انتظار (و مهلت) است پس اگر (به آشتی) بازآمدند خداوند آمرزنده مهربان است.» در دوران جاهلیت زن هیچ گونه ارزش و مقامی در جامعه عرب نداشت و به همین جهت برای جدایی از او یا تحت فشار قرار دادن زن، طرق زشتی وجود داشت که یکی از آنها" ایلاء" - به معنی سوگند خوردن بر ترک عمل زناشویی- بود، به این ترتیب که هر زمان مردی از همسر خود متنفر می‌شد، سوگند یاد می‌کرد که با او همبستر نگردد و با این راه غیر انسانی همسر خود را در تنگنای شدیدی قرار می‌داد، نه او را رسما طلاق می‌داد تا آزادانه شوهر انتخاب کند، و نه بعد از این سوگند حاضر می‌شد آشتی کرده و با همسر خود زندگی مطلوبی داشته باشد البته خود مردان غالبا تحت فشار قرار نمی‌گرفتند، چون همسران متعددی داشتند. آیات مورد بحث با این سنت غلط مبارزه کرده و طریق گشودن این سوگند را بیان می‌کند. ۲ - مفهوم آیهاین کلمه (یؤلون) می‌فهماند که منظور از سوگند این است که از مباشرت با زنان دوری کنند و این هم که در آیه شریفه تربص را محدود به چهار ماه کرده است اشعاری به این دوری دارد، چون حد چهار ماه همان حدی است که شارع و قانونگذار اسلام برای ترک مباشرت با همسران معین کرده، و فرموده که بیش از آن نمی‌توانند مباشرت را ترک کنند، و از همین اشارات فهمیده می‌شود که مراد از عزم بر طلاق عزم به خود طلاق است، نه صرف تصمیم بر آن، هم چنان که دنباله آیه نیز که می‌فرماید: " فان الله سمیع علیم"، به این معنا اشعار دارد، برای اینکه شنوایی به اطلاقی که واقع شده ارتباط دارد، نه با تصمیم قلبی بر آن. و اینکه فرمود: " فان الله غفور رحیم" دلالت دارد بر اینکه شکستن" سوگند ایلاء" و برگشتن به سوی همسر گناه ندارد و اگر شرع برای شکستن آن کفاره‌ای معین کرده دلالت ندارد بر اینکه شکستن آن گناه است هم چنان که جمله مورد بحث دلالت ندارد بر اینکه می‌شود آن کفاره را ترک کرد، چون کفاره مغفرت پذیر و بخشیدنی نیست، و کفاره شکستن سوگند در آیه زیر آمده، که می‌فرماید: " لا یؤاخذکم الله باللغو فی ایمانکم و لکن یؤاخذکم بما عقدتم الایمان فکفارته اطعام عشرة مساکین". بنابراین معنای آیه این است که، هر کس سوگند بخورد که دیگر به همسرش نزدیک نشود،حاکم شرع چهار ماه صبر می‌کند، اگر برگشت و حق همسرش را ادا کرد، یعنی با او همبستری نمود و کفاره شکستن قسم خود را داد، که او را عقاب نمی‌کند، و اگر تصمیم گرفت طلاقش دهد و طلاقش داد که باز عقابی ندارد چون طلاق هم گریزگاه دیگری است از عقاب و خدای شنوای دانا است. ۳ - پانویس
۴ - منبعمرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۵، ص۴۵۷، برگرفته از مقاله «پیشینه ایلا». رده‌های این صفحه : ایلاء | موضوعات قرآنی
|